Mystiek als vermeende weg tot Godservaringen 10

10. Aanrakingstheologie als achtergrond van vele praiseliederen uit de Opwekkingsbundel 

Christelijke liederen zijn nooit neutraal. Achter de woorden en zelfs achter de muziek zit een bepaalde leer, een bepaalde visie. Zo is het ook met de liederen uit de Opwekkingsbundel. In veel liederen zit een soort “aanrakingstheologie.”

De liederen gaan over een aanraking van God, er wordt gebeden om een aanraking van God, die aanraking wordt als heel belangrijk voorgesteld, soms zelfs als de sleutel voor een overwinnend christenleven. De liederen gaan eigenlijk nog een stap verder dan het bidden om een aanraking. De liederen zijn er muzikaal op ontworpen, gecomponeerd, om door het zingen van het lied zelf de gewenste aanraking (beleving) van God te krijgen.

De in evangelische kring meest gebruikte methode (techniek) om tot de gewenste ervaring te komen is juist via aanbidding, via het zingen van zogenaamde aanbiddingsliederen. De hele dienst is er dan op gericht, er op toegelegd, om via het opbouwen van de aanbidding te komen tot de ervaring van God, tot het schouwen, tot liefdesextase. Als wij aanbidden komt, zo stelt men het voor, God dichterbij, het trekt God aan, het doet God tot ons naderen.

Een voorbeeld.

Lied 488 uit de Opwekkingsbundel.

Heer, ik kom tot U, Neem mijn hart, verander mij.
Als ik u ontmoet vind ik rust bij U.
Want Heer ik heb ontdekt, dat als ik aan Uw voeten ben trots en twijfel wijken voor de kracht van uw liefde

Refrein
Houd mij vast, laat uw liefde stromen.
Houd mij vast, heel dicht bij uw hart.
Ik voel uw kracht en stijg op als een arend.
Dan zweef ik op de wind, gedragen door uw Geest en de kracht van uw liefde.

Heer komt dichterbij dan kan ik uw schoonheid zien
En uw liefde voelen, diep in mij.
En Heer, leer mij uw wil zodat ik U steeds dienen kan
En elke dag mag leven door de kracht van uw liefde.

Refrein (2 maal)

Houd mij vast, laat …….

Dan zweef ik op de wind, gedragen door uw Geest en de kracht van uw liefde

Het lied heeft de vorm van een gebed. Er wordt gebeden om een ontmoeting met de Heer. Vandaar het “Heer, ik kom tot U“, “Heer kom dichterbij” en het “als ik U ontmoet.” Het gevolg van deze ontmoeting is dat je gaat zien en voelen. “Heer komt dichterbij, dan kan ik uw schoonheid zien en uw liefde voelen, diep in mij.” En “Ik voel uw kracht en stijg op als een arend.” Er wordt gebeden: “laat uw liefde stromen.”

Deze gevoelsontmoeting met de Heer heeft, volgens het lied, verschillende gevolgen. Als we God ontmoeten en daardoor de liefde van God in ons voelen stromen “dan wijken trots en twijfel voor de kracht van uw (Gods) liefde.” Het diep in ons voelen stromen van Gods liefde heeft verder, volgens het lied, tot gevolg dat we opstijgen als een arend. “Ik voel uw kracht en stijg op als een arend, dan zweef ik op de wind, gedragen door uw Geest en de kracht van uw liefde.” Dus ik voel en als gevolg daarvan stijg ik op. Ik voel en ik zweef. Ik voel en wordt gedragen door de kracht van uw liefde.

Dit is een zuiver voorbeeld van een mystiek lied. In het lied gaat het om het verkrijgen van een ontmoeting met God. Het gaat om het verkrijgen van een aanraking van God. Het gevolg is dat je God gaat schouwen en voelen, zo staat het ook letterlijk in het lied. Dit zijn precies de twee doelen van de mystiek: het schouwen van God, dat is het doel van het platonisme, en het voelen van God, de extase, dat is het doel van het neoplatonisme. De aanraking is volgens het lied levensveranderend en het doet je opstijgen, het maakt je tot een overwinnend christen. Het doet je zweven, het doet trots en twijfel wijken, het verandert je, je vindt er rust. Het gebed wat in dit lied wordt gegeven komt samengevat neer op “laat me iets voelen, dan komt het in orde.”

De melodie is er op gemaakt om het gewenste “gevoel” te bevorderen. Kijk naar het door de melodie ondersteunen van de emotionaliteit (B.v. het slepend aanhouden van de toon in het refrein bij de woorden: houd, stromen, liefde.) Ook wordt op het laatst toegewerkt naar een hoogtepunt door het tweemaal herhalen van het refrein met als slot nogmaals een stuk van het refrein. Dat driemaal herhalen van het meest emotionele deel aan het eind van het lied geeft de gelegenheid om je weg te laten voeren door de emotie.

Stel dat, mede door het zingen van het lied, het gewenste gevoel wordt verkregen. Je voelt diep in je binnenste Gods liefde stromen. Je stijgt op. Je gaat de lucht in. Maar wat gebeurt er vervolgens op het moment dat je Gods liefde niet meer voelt stromen? Dan volgt er een vliegongeluk, een crash, een luchtramp, want dan stort je geestelijk neer.

De bijbel spreekt in Jesaja 40:31 ook over het opstijgen als met arendsvleugels. Daar gaat het echter niet om een aanraking van God, een ontmoeting met God die je doet zweven. Daar gaat het om geloof. Wie de Here verwachten (een uitdrukking van geloof, vertrouwen, rekenen op Gods beloften van bijstand en uitredding) die putten door het geloof nieuwe kracht en stijgen op. In lied 488 ontbreekt het geloof geheel. Daar is het “wie de Here verwachten” veranderd in “wie de Here voelen.”

De inhoud van het lied is niet bijbels. Het leert leven op gevoel in plaats van door geloof. Het gaat tegen de bijbel in. Het is heidens, platonisch en neoplatonisch van inhoud. Het klinkt alleen maar christelijk omdat christelijke termen worden gebruikt.

Mensen zeggen toch dat ze gezegend zijn door het lied. Naar hen luisterend lijkt het er op dat sommigen niet naar de rationele inhoud van het lied kijken. Het dringt helemaal niet door wat er letterlijk staat. Men pikt er willekeurig uitdrukkingen uit die men vervolgens vanuit de eigen bijbelkennis toch min of meer bijbels invult.

Een tijd geleden hoorde ik het lied voor het eerst in de dienst zingen. Ik had eerst niets in de gaten. Tijdens het zingen van het lied nam de verbijstering toe, toen tot me doordrong wat er gezongen werd. Mijn mond viel werkelijk open van verbijstering. Het is ongelofelijk dat dergelijke liederen in de baptistengemeente gezongen worden. Op de basisbijbelstudie leer ik de mensen dat ze niet op hun gevoel moeten leven. En zondags worden vervolgens dit soort liederen gezongen.

Er staan vele van dergelijke liederen in de Opwekkingsbundel. Elke jaar worden er liederen toegevoegd. Je kunt aan de volgorde in de bundel zien dat de liederen, over de jaren gezien, steeds mystieker aan het worden zijn. Steeds meer ervaringsgericht. Met steeds minder bijbelse en leerstellige inhoud. Het zijn ook vaak “ik” liederen. Ik beleef dit, ik voel dat. Ook zit er nogal eens onbijbelse pinkstertheologie in. Wat dat laatste betreft, neem b.v. het lied “Ik geloof in God de Vader..” (Opwekkingsbundel nr. 347) Dit is wel een lied met inhoud. Het volgt in grote lijn de apostolische geloofsbelijdenis. In de apostolische geloofsbelijdenis worden de meest fundamentele feiten van het christelijk geloof opgesomd. Als je het lied echter vergelijkt met de apostolische geloofsbelijdenis dan merk je een verschil. Er is stiekem iets tussen de lijst met fundamentele geloofsfeiten gevoegd, namelijk de geestesgaven. Voor de schrijvers van dit lied waren deze blijkbaar van hetzelfde fundamentele belang als de andere wel in de apostolische geloofsbelijdenis genoemde feiten. Het is duidelijk uit welke hoek dit naar voren halen van de geestesgaven afkomstig is. Let op dat ook het oordeel in verband met de wederkomst van Christus is weggehaald.

Mijn zoon noemt liederen als het hierboven behandelde lied 488 “zweefliederen.”

Contrasteer dit “zweeflied” met het volgende, in evangelische kringen vroeger heel populaire lied “When we walk with the Lord in the light of His word” (“Hij die rustig en stil“) Het refrein luidt: “Trust and obey there is no other way to be happy in Jesus than to trust and obey” In dit lied wordt de bijbelse spiritualiteit, geestelijkheid, kernachtig onder woorden gebracht. Dit soort liederen zijn verdrongen door allerlei mystieke “zweefliederen”.

De zweefliederen worden gebruikt om in een trance te komen. Het zijn in feite tranceliederen.

Daarom lijken sommige (zeker charismatische) diensten tegenwoordig zo op de popconcerten die ik voor mijn bekering placht te bezoeken. Ook daar ging men in trance op de muziek. Een tijd geleden was ik in een samenkomst in een volle evangelie gemeente. Een lied werd opgegeven. Nog voor de muziek het lied inzette gingen sommigen al in de houding staan: armen opgeheven, ogen dicht, blik in vervoering naar boven gericht. Dit alles schept een surrealistische onwezenlijk sfeer.

Een bericht uit Amerika vermeldde dat er op dit moment een tendens is dat de mannen weglopen uit evangelische gemeenten en samenkomsten. Ik kan het met zeer goed voorstellen als je voortdurend in een vage, weke, mystieke sfeer moet verblijven Anderen zijn daarentegen naar het lijkt verslaafd aan dit soort liederen. Verslaafd aan de gevoelsbewegingen die dit soort liederen opwekken. De oude liederen “smaken” hen niet omdat er niet of nauwelijks op “getript” kan worden.

Bron

Op zich is de kritiek op de Opwekkingsliederen niet iets van de laatste tijd. Ik weet dat er Gemeenten zijn waar sommige Opwekkingsliederen alleen tijdens bepaalde diensten worden gezongen, sommige liederen zijn geschrapt, of de teksten aangepast worden.

Ook veel niet-christenen hebben niet zoveel met de Opwekkingsliederen en ervaren het als ‘sfeertje kweken’.  Daar zit zeker een kern van waarheid in, maar het geld ook niet voor alle liederen.

Een aantal van liederen zijn geschreven door componisten die hun roots hebben in de charismatische/profetische beweging, en de organisatie die de Opwekkingsbundel in Nederland uitbrengt heeft ook nogal wat banden met de charismatische/profetische beweging.

Een naam die veel in de Opwekkingsbundel voorkomt is bijvoorbeeld Peter van Essen. Iemand die vanaf het begin betrokken is geweest bij de Toronto Blessing, destijds in De Bron te Dalfsen.

Op onze site staat meer informatie over organisaties en personen die betrokken zijn bij de charismatische beweging, of daar raakvlakken mee hebben. Bid voor deze mensen!

Maar gezien de theologie die binnen de huidige charismatische/profetische beweging heerst, is het niet zo vreemd dat ook de muziek geïnfiltreerd wordt met dit gedachtegoed.

De laatste alinea vraagt wel om wat commentaar. Diverse betrokkenen bij de kerk in Amerika zijn van mening van de verwijving van de kerk een grote oorzaak van kerkverlating door met name mannen is. Persoonlijk denk ik dat dat zeker een heel grote invloed heeft op de beleving van mannen in de kerk, en niet alleen daar. De liederen die hier beschreven worden zijn veelal softe, lieve liedjes, die vaak niet aansluiten bij de beleving van mannen en ook niet passen bij hun emotionele beleving van het leven.

Andrew Strom heeft meer boeken geschreven, waaronder een boek over de kerkverlating. Eén belangrijke opmerking is dat kerkverlating iets heel anders is dan Godsverlating. Deze mensen, zowel mannen als vrouwen, nemen geen afcheid van God en zijn nog steeds toegewijde christenen. Zij zijn echter de poppenkast die veel kerken zijn geworden zat. Hij heeft het onderzocht en komt tot de conclusie dat het een wereldwijd fenomeen is, en niet iets wat alleen in de VS voorkomt.

Volgende keer: De grote invasie van de mystiek in de evangelische beweging