Een koekje van eigen deeg smaakt meestal niet zo best. Eigenlijk is het een negatieve uitdrukking. Geen genade, maar “boontje komt om zijn loontje”. Die uitdrukking is ook wel van toepassing, wat Jakob werkt zeven jaar voor een vrouw, zijn loontje, maar krijgt gelijk een koekje van eigen deeg bijgeserveerd.
Een interessant hoofdstuk, wat ons gevoel van rechtvaardigheid ook wel bevredigd, want het was toch wel zielig voor de hardwerkende Esau dat hem twee zegeningen zijn ontnomen door zijn bedrieglijke broertje.
Jakob gaat op pad om aan de woede van zij broer te ontkomen, en om de opdracht van zijn vader uit te voeren: Een dochter van Laban, zijn oom, tot vrouw nemen. Hij trekt naar het land waarvan hij weet dat zijn oom daar woont, en dan volgt in Gen. 29:4 een opmerkelijke vraag. Hij ontmoet herders bij een put, die hem uitleggen dat zij wachten tot alle kudden er zijn voordat zij de steen van de put, en vraagt waar zij vandaan komen.
Wij kunnen er ons niet veel meer bij voorstellen, maar dankzij Amerika weten wij op welk moment vrijwel precies waar we zijn door de GPS ontvanger in onze telefoons. Jakob wist wel ongeveer waar hij was, maar natuurlijk nooit precies als dat wij dat tegenwoordig weten.
Zij komen uit de plaats waar zijn oom woont, Haran en terwijl zij nog staan te praten komt Rachel, de beeldschone jongste dochter, van zijn oom er aan met de kudden. Op zich wel bijzonder, want herders waren destijds ongeveer de laagste beroepsgroep die bestond. Denk maar aan de geschiedenis van David.
Rachel
Jakob ziet haar en valt als een blok voor haar, als een omgezaagde boom (vrij vertaalde Amerikaanse uitdrukking). Hij vergeet de uitleg van de herders dat zij moeten wachten totdat alle kudden er zijn, duikt als het ware op de put, haalt de steen er af en laat de kudden van Rachel drinken.
Dan volgt een nogal opmerkelijk vers
En Jakob kuste Rachel en verhief zijn stem en weende.
Gen. 29:11
Ik probeer me daar dan even een voorstelling van te maken naar onze huidige tijd. Stel je loopt op straat en er komt een beeldschone vrouw voorbij. We weten niet of de herders hebben gezegd dat zij nog vrijgezel was, maar Jakob kust haar “gewoon”. Een wildvreemde (zie Gen. 29:12), die blijkbaar als een blok voor haar valt, maar als zij werkelijk zo beeldschoon was zal ze niet om mannelijke aandacht verlegen hebben gezeten.
Blijkbaar verzet zij zich ook niet, maar tegenwoordig zouden we zo’n meisje als – laat ik het netjes zeggen – onfatsoenlijk bestempelen.
Jakob verhief zijn stem, maar we weten niet wat hij zei en begon te huilen. Dat arme kind moet volslagen perplex geweest zijn! Als Jakob dan vertelt dat hij haar neef is, gaat zij er vandoor en rent naar haar vader.
Laban
Zodra Laban hoort dat Jakob bij de put staat rent hij de stad uit naar de put om Jakob te ontmoeten. Jakob blijft bij Laban en dan maken we een sprongetje in de tijd, een maand later.
Jakob steekt zijn handen uit de mouwen, op zich al een prestatie voor een nerd, en werkt voor zijn oom, die na een maand tegen hem zegt dat het onzin is dat een bloedverwant voor niets zou moeten werken, en vraagt wat voor salaris Jakob wil hebben. Wat een heerlijke tijd, geen CAO’s, maar gewoon nog als een man zelf onderhandelen over je salaris.
In plaats van gelijk over de onderhandelingen te beginnen, legt de Bijbel eerst uit dat Laban twee dochters had. The beauty and the beast. De oudste was een lelijk meisje met fletse ogen, maar de jongste… Tja, daar was Jakob al als een blok voor gevallen en hij zet dan ook niet hoog in bij de onderhandelingen, maar wil zeven hele jaren werken voor zijn oom, om haar daarna als vrouw te krijgen.
Laban laat gelijk merken dat Jakob te laag in heeft gezet, want hij had toch liever dat zij met Jakob trouwde (door de kus?) dan met een andere man, dus hij had haar ook wel voor minder kunnen krijgen. Wil de Bijbel laten zien dat we liefde en zakelijkheid niet met elkaar moeten combineren?
Een koekje van eigen deeg
We maken weer een sprong in de tijd en slaan zeven jaar over en komen in Gen. 29:20. Jakob was zo gek op Rachel dat die zeven jaar voor hem omgevlogen zijn. Jakob gaat naar zijn oom en deelt hem mee dat de “betaaldag” is aangebroken en komt zijn “loon” halen en zegt eigenlijk dat hij met haar naar bed wil (tot haar kome). Ome Jakob maakt het officieel, laat de mannen van Haran komen voor een officieel etentje.
Hoe dat etentje verloopt is niet helemaal duidelijk, maar ongetwijfeld zal er de nodige wijn gevloeid hebben. ’s Avonds, in het donker, geeft hij zijn dochter Lea aan Jakob en die gaat met haar naar bed. (Gen. 29:23). Dat maakt de verbintenis tussen man en vrouw blijkbaar officieel en we mogen er dus van uit gaan dat hij in de zeven jaar nog niet met Rachel “geslapen” heeft.
Jakob schrikt zich de volgende morgen natuurlijk rot als hij ontdekt dat hij met de verkeerde dochter in bed ligt. Zij zal hem wel verteld hebben hoe de vork in de steel zit en natuurlijk is Jakob woest op Laban en gaat verhaal halen.
Eigenlijk doet zijn oom nu wat Jakob zelf al een paar keer gedaan heeft: Op slinkse wijze zelf ergens beter van worden. Een koekje van eigen deeg dus… En geef toe, ergens voelt dit ook wel als rechtvaardig als we even terugdenken aan wat Esau aan is gedaan. Boontje komt om zijn loontje.
De smoes
Blijkbaar zat Laban nogal met Lea, zijn oudste dochter, in zijn maag. Want in de zeven jaar dat Jakob voor Rachel werkte was zij nog steeds vrijgezel. De mannen stonden bepaald niet voor haar in de rij. Laban gooit het er op dat het een lokaal gebruik is dat de oudste dochter als eerste trouwt. (Gen. 29:26) Op deze manier is zijn probleem mooi opgelost, zijn oudste dochter is onder de pannen. Helaas voor haar wel in een ongelukkig huwelijk (Gen. 29:31), maar ze heeft tenminste een man die voor haar zorgt als Laban er niet meer is.
Denk er even over na. Jakob woonde al minimaal zeven jaar en een maand in die streek bij zijn oom, en dat wist hij niet? Hij ging al zeven jaar met beide dochters om, waarschijnlijk wat intensiever met Rachel dan met Lea, en zij zou hem daar in al die zeven jaar nooit op hebben gewezen?
Maar goed, Jakob was al met Lea naar bed geweest, dus zat hij toch aan haar vast. Daar twist hij ook niet over, dus dat gebruik was blijkbaar niet slechts lokaal van toepassing.
Maar dat koekje van eigen deeg smaakte toch wel erg bitter en Laban zit het blijkbaar ook niet helemaal lekker, want hij laat Jakob enerzijds nog zeven jaar voor hem werken, maar belooft wel dat hij Rachel er bij krijgt nadat de bruiloftsweek vervuld is (Gen. 29:27).
Jakob stemt in, voltooid de bruiloftsweek, en kreeg Rachel er als vrouw bij. En beide dochters brachten ook nog eens een slavin mee.
Lievelingetje
Nu volgt een mooi stukje over verantwoordelijkheid. Jakob had natuurlijk meer dan zeven jaar op zijn geliefde Rachel moeten wachten, en in vers 30 staat dan ook dat hij Rachel lief had, in tegenstelling tot Lea. Hij had dus duidelijk een lievelingetje. Dat is natuurlijk niet verwonderlijk, dus misschien had Laban er beter aan gedaan om hem eerst nog zeven jaar voor Rachel te laten werken en haar niet gelijk te geven.
Hij laat haar niet helemaal links liggen, maar ze is waarschijnlijk welkom als Rachel ongesteld was, of hoofdpijn had. Maar God gaat Jakob een lesje leren, want Hij zorgt ervoor dat Lea wel kinderen krijgt en Rachel niet. Kinderen waren in die tijd van grote betekenis en we hebben in de geschiedenis van Sara en Hagar al gezien dat onvruchtbare vrouwen werden veracht.
Lea wordt zwanger, geeft Jakob een zoon en noemde hem Ruben (Zie, een zoon). De naam komt ook eens met de bevelende wijs, als Jakob nu toch wel verplicht is om haar lief te gaan hebben en dat zegt ze (in zichzelf?) dan ook in Gen. 29:32. We zien vaker dat de liefde van de man afhangt van het feit of een vrouw hem zonen geeft. Een tegenwoordig natuurlijk totaal achterhaald concept, en ook nergens uit de Bijbel blijkt dat dit een Goddelijke instelling zou zijn.
Even een zijweggetje…
Maar als we even logisch redeneren, dan is makkelijk te begrijpen waarom er zoveel waarde aan zonen werd gehecht. De mannen liepen destijds de grootste risico’s. Zij trokken het veld in en jaagden, maar zij waren ook degenen die oorlogen voerden en dus een veel grotere kans hadden om te komen te overlijden. Gezien het feit dat meerdere keren benoemd wordt dat mannen meer vrouwen hebben, ook hier geeft de Bijbel niet aan dat God hier voorstander van was, lijkt het voor de hand te liggen dat er meer vrouwen dan mannen waren.
We zien al heel lang dat de geboorte tussen jongens en meisjes ongeveer 50-50 is, en er is geen reden om aan te nemen dat dat destijds anders was, dus er moeten externe factoren een rol spelen in deze scheve verhouding.
Wat mij opvalt is dat God nergens in Zijn Woord laat weten dat het een instelling van Hem is dat mannen meer vrouwen hebben (mocht u weten waar dat wel staat, dan hoor ik dat graag!), maar Hij dealt er wel mee en dat zien we hier ook. Menselijke overwegingen en inzettingen worden niet zomaar genegeerd door God!
En terug naar de hoofdweg…
Lea gaat er dus vanuit dat zij in achting zal stijgen nu zij wel een zoon aan Jakob heeft gegeven en Rachel niet. Maar dat gebeurt niet, dus overweegt zij bij haar tweede zoon, Simeon (gehoord), omdat de Here naar haar ellende hoorde en haar weer een zoon had gegeven. Het hart van Jakob keerde zich nog niet tot haar (hierbij moet ik denken aan Farao die zijn hart verhardde).
Maar zij wordt weer zwanger en geeft Jakob zelfs een derde zoon, Levi (verbonden). De namen spreken steeds duidelijk het verlangen van haar hart uit. Zij wil gewoon dat haar man van haar gaat houden, net zoals hij van haar zus houdt. Maar blijkbaar is Jakob nogal koppig (zie ook de worsteling met God), en hij gaat nog niet van haar houden. Blijkbaar valt het kwartje van de les die God wil leren nog steeds niet.
Dus laat God haar voor de vierde keer een zoon aan Jakob geven. Deze noemde zij Juda (geprezen). Zij prees de Here dat Hij zo naar haar omzag en haar deze vierde zoon had gegeven. In dit hoofdstuk lezen we niet of Jakob nu wel van haar gaat houden, maar wel dat zij ophield met baren.
We lezen in dit hoofdstuk ook niet of Rachel kinderen aan Jakob gaf, dat komt in Genesis 30 aan de orde.
Open einde, maar wat voor vandaag?
Het is dus een hoofdstuk met een open einde en de geschiedenis loopt in Genesis 30 gewoon door. Maar wat is de les voor vandaag?
Persoonlijk denk ik dat er meerdere lessen in zitten. Nadat hij zijn eigen broer twee keer had opgelicht, krijgt Jakob nu een koekje van eigen deeg. Dat voelt voor velen toch als gerechtigheid. Het is jammer dat Lea er onder moet lijden, maar we zien ook hoe God juist haar te hulp schiet, en dat het kwartje bij Jakob maar niet wil vallen. Was het koekje van eigen deeg te bitter voor hem?
Hij krijgt vier kansen om te leren dat hij zijn verantwoordelijkheid op moet pakken naar zijn vrouw Lea toe. Zij baart hem vier zoons, en Rachel niet één. Maar Jakob blijft halsstarrig. Hij is echter zelf degene geweest die met haar de koffer in is gedoken, en eigenlijk op net zo’n ondoordachte manier waarop Esau destijds zijn eerstgeboorterecht aan Jakob verkwanselde. Esau heeft de consequenties daarvan gedragen, dus dat zal Jakob nu ook moeten doen. Had hij maar beter op moeten letten!
Wees dus waakzaam! Ook ondoordachte handelingen hebben consequenties! We zagen dat bij Abraham en Sara die de menselijke oplossing zochten en Hagar voor Sara lieten baren, terwijl God duidelijk een belofte gegeven had. We zagen het bij Esau, die zijn eerstgeboorterecht verkwanselde voor een bord soep. En we zien het nu bij Jakob die met de verkeerde dochter in bed beland. En in sommige gevallen is er ook nog een externe persoon die er een dubieuze rol in speelt, maar toch is degene die de verkeerde daad begaat uiteindelijk degene die er wel voor op draait! Adam werd bij Eva niet vrijgesproken, en Eva ook niet. Alle drie (Adam, Eva en de slang) hadden ze de gevolgen te dragen.
Mannen, hou van uw vrouw!
God probeert Jakob vier keer duidelijk te maken dat hij van zijn vrouw moet houden. Dat is een eenvoudige verantwoordelijkheid voor hem als man. Het gevolg van zijn eigen ondoordachte daad. Per slot van rekening duikt hij wel meerdere keren met haar het bed in, want ze wordt minimaal vier keer zwanger van hem! Terecht dat God duidelijk maakt dat vrouwen daar niet gelukkig van worden. Ze is geen broedmachine, maar een vrouw van vlees en bloed, met wensen en verlangens. En ze wil alleen maar een beetje liefde van haar man.
Dus mannen: Houd van uw vrouw! En in het algemeen: Neem je verantwoordelijkheid, ook als je een keer een verkeerde keuze hebt gemaakt.
Een koekje van eigen deeg
En laten we niet vergeten dat Jezus later ook leert dat we andere mensen moeten behandelen zoals we zelf behandelt willen worden. “Wie goed doet, goed ontmoet”, is een positieve variant van het koekje van eigen deeg. Tegenwoordig roepen veel mensen “karma”, zonder te beseffen dat dit een leerstelling uit het Tibetaanse boeddhisme is, maar feitelijk over is genomen van het judaïsme (Het boeddhisme is pas in de 5e eeuw voor Christus ontstaan), want dat principe zien we hier duidelijk terug. In tegenstelling tot het christendom beperkt het boeddhisme zich echter puur tot de handeling, terwijl God de mens ook verantwoordelijk stelt.
Muziek
De geschiedenis van Genesis 29 heeft Apologetix, een Amerikaanse parodieband die christelijke parodieën maakt op bestaande nummers, geïnspireerd om deze geschiedenis te verwoorden in een nummer. Wat ze wel leuk gedaan hebben, is het ook bekijken vanuit het standpunt van Lea. Zij is in dit huwelijk toch wel een beetje het derde wiel aan de wagen, want het ging Jakob om Rachel.
Nog geen reacties