Blanke slavernij

---

De maatschappelijke discussie omtrent slavernij wordt door de media met name beperkt tot “zwarte slavernij”. Steden, overheden en individuen worden gemanipuleerd om excuses aan te bieden en bekende figuren wilden zelfs overgaan tot het confisqueren van Amsterdamse grachtenpanden als genoegdoening.

Is er ook een andere kant aan deze medaille?

Nou en of die andere kant er is! Een zwaar onderbelichte kant zelfs, maar zoals we met zoveel maatschappelijke discussies van dit moment zien, is er slechts een beperkt narratief wat belicht mag worden.

Moeite

Laat me kort uitleggen waarom ik daar moeite mee heb. Op de eerste plaats omdat het beperken van de mogelijke gespreksonderwerpen over dit thema de waarheidsvinding in de weg staat. Een deel van de samenleving, in dit geval het blanke deel, wordt ten onrechte in de beklaagdenbank gezet, en is bovendien meestal al schuldig bevonden voor er sprake is geweest van enig “hoor en wederhoor”. De term “boze witte man” was geboren…

En het is niets anders dan de moderne variant van de middeleeuwse heksenjacht, of ordinaire lynchpartij. Als mensheid zijn we dus feitelijk nog niets opgeschoten ten opzichte van die duistere perioden uit onze geschiedenis.

“Boze witte man”

Een term die mij persoonlijk alleen maar doet lachen. Het is een domme kopie van de link-liberale Amerikaanse term, waarbij links-liberaal Nederland domweg vergeet dat diezelfde bevolkingsgroep in Nederland “blanken” heet. Witte mensen zijn albino’s en daar hebben we er maar een paar duizend van in ons land.

Ook opmerkelijk is dat een scheldnaam voor blanken in het Engels “pinkskin” is, en dus ook niet uitgaat van een witte huidskleur.

Ook opmerkelijk is het feit dat alleen de man wordt genoemd. Dat gaat natuurlijk volstrekt tegen het in die kringen heersende feminisme in, en we weten ook uit de geschiedenis dat vrouwen nogal eens wreder en gemener waren dan de mannen.

Cynisch

Wat de verontwaardiging over ons slavernijverleden extra wrang maakt, is het feit dat de twee hoofdrolspelers van dit moment Jerry Afriyie en Akwasi zijn. Beiden blijken Ashanti en gewelddadig te zijn… Een volk bekend, of beter berucht, vanwege hun aandeel in de slavenhandel. Zij vingen en kochten leden van andere stammen/volken en verkochten deze gevangenen op de slavenmarkten om er rijk van te worden. Dit waren dus wel zwarte slaven!

Dus wordt het hoog tijd om de keerzijde van de medaille, die elke medaille per slot van rekening heeft, ook eens nader te bekijken en de blanke slavernij eens nader te bestuderen.

Barbarije

Barbarije (herkent u de term “barbaar”) was een berucht gebied wat zich uitstrekte over de grenzen van het huidige Marokko, Algerije, Tunesië en West-Libië. Officieel stond het onder Ottomaans (Turks) gezag, maar in de praktijk heersten hoge legerofficieren die hun macht en rijkdom te danken hadden aan de slavenhandel.

Islam

Rond 700 na Christus begon de islam zich te verspreiden langs de kusten van Noord-Afrika. De inwoners van Noord-Afrika begonnen in diezelfde periode met het overvallen van schepen en het verhandelen van de bemanning als slaven. Dit had een tweeledig doel. Op de eerste plaats was dit een manier om geld te verdienen, maar op de tweede plaats was het ook een snelle methode om niet-moslims gedwongen tot de islam te bekeren.

Deze praktijken bereikten een hoogtepunt rond de 16e eeuw, toen Joden en Moren zich massaal in Noord-Afrika vestigden op de vlucht voor de Spaanse Inquisitie. Zij wilden wraak en brachten bovendien geavanceerde scheepvaartkennis met zich mee.

Ze ontwikkelden een methode om Europese schepen snel te overmeesteren, want elk slachtoffer van een strijd betekende een verlies voor de kaperkapitein. Een gezonde blanke slaaf leverde ca. 35 pond op. Een winkelier in Londen verdiende per jaar gemiddeld 10 pond)

Investering

Het lijkt vreemd dat er voor een slaaf zoveel geld neer werd geteld, maar deze specifieke slavenhandel kende ook een speculatief element. Enerzijds was een gezonde slaaf een goedkoper werkkracht, maar als je een slaaf trof uit een gegoede familie, dan kon je ook nog eens een goede losprijs vragen voor de vrijlating.

Omdat veel gezinnen die bedragen niet op konden brengen werden slaven ook vrijgekocht door regeringen en liefdadigheidsinstellingen.

Aantallen

Het gaat natuurlijk om schattingen, maar vermoedelijk werden tussen de 1.000.000 en 1.250.000 Europeanen in die periode verkocht als “wit goud”. Deze werden niet alle verkregen door het overvallen van schepen op de routes langs de Noord-Afrikaanse kust. Gaandeweg werden de piraten steeds agressiever en voeren tot IJsland om dorpen te overvallen om daar slaven vandaan te halen, zo ook in Nederland.

Hun lot

We kennen allemaal de plaatjes van galeischepen met zwarte slaven aan de riemen. Dat zou de suggestie kunnen wekken dat blanke slaven een soort luxeleventje leidden, maar niets is minder waar. Hun lot was vaak nog minder goed dan het lot van zwarte slaven. Met name op Nederlandse schepen golden bepaalde regels voor de behandeling van slaven. Helaas hielden de bemanningsleden zich vaak niet aan die voorschriften, maar die voorschriften zijn niet bekend bij de behandeling van blanke slaven.

De mannen kwamen dus onder meer op galeischepen terecht. Daar werden ze vastgeketend op hun plaats en mochten die onder geen beding verlaten, zelfs niet om te slapen of hun behoefte te doen. Andere mannen moesten aan het werk in steengroeven of bouwplaatsen.

Vrouwen belandden vaak in het huishouden of een harem. Kinderen werden als moslims opgevoed en dienden in het slavenkorps van het Ottomaanse leger. De mannen kwamen er dus het slechtst vanaf.

Bekering

Zoals al eerder vermeld was de slavenhandel ook een methode om de islam sneller te verspreiden. Weigerde een slaaf het christendom af te zweren en de islam aan te hangen, dan werd hij dagelijks gemarteld totdat hij toe gaf. Een geliefde methode was een dagelijkse afranseling met een houten stok onder de voeten.

Als een slaaf dan vaak na maanden zwichtte en zich bekeerde tot de islam betekende dat tegelijk dat hij het recht verloor om vrijgekocht te worden. De weg naar huis was dus voorgoed afgesneden.

Al veel ouder en actueel…

Bovenstaande gaat met name over de blanke slavenhandel in Noord-Afrika in de periode 700 – 1850. Maar blanke slavernij is al veel ouder. In het Romeinse Rijk werden alle overwonnen volken, dus ongeacht huidskleur, als oorlogsbuit meegenomen en vaak als slaven verkocht.

Maar ook Perzië, Mongolië, China en Sparta bedreven slavenhandel, waaronder blanke. Ook de middeleeuwse horigheid (boeren moesten voor hun heer op land werken wat van die heer was, en ze hadden niet de vrijheid om te gaan en staan waar ze wilden) wordt onder slavernij gerekend, al was het dan veel minder mensonterend.

De slavenhandel werd in de 19e eeuw wereldwijd afgeschaft. Saillant detail is dat de slavernij in de VS op initiatief van de Republicans af werd geschaft. Maar ook tegenwoordig is er nog steeds sprake van slavenhandel.

Gedwongen prostitutie is één van de vormen van slavernij die ook in ons land nog steeds voorkomt. Daarnaast worden veel producten met slavenarbeid gemaakt. Chocola is een bekend voorbeeld. Echt slavenvrije chocolade bestaat nog niet, al doen sommige merken wel hun best.

Klimaat

Een bizarre vorm van slavernij vinden we in de productie van batterijen. De vraag naar grondstoffen voor batterijen en accu’s is sinds de opkomst van het elektrisch rijden zo groot geworden, dan met name in Congo kinderen van soms pas 4 jaar jong als slaaf in de kobaltmijnen werken.

Het ‘feel good’ elektrisch rijden heeft dus een vreselijk duistere zijde: kindslaven. Kinderen van 4 jaar werken als slaaf in de mijnen van Congo om elektrisch rijders een “zuiver geweten” te geven als ze de weg op gaan… “Zero emission” over de rug van een 4-jarig kind met een levensverwachting van nog geen 20…

Nederlandse slavenhandel

Sommige Nederlanders, met name Amsterdammers, vinden dat wij excuses aan moeten bieden voor ons slavernijverleden. Nederland handelde maar ongeveer 200 jaar in slaven, van 1621 tot 1863. Tijdens de piek vervoerden Nederlandse schepen ca. 6.000 slaven per jaar naar Amerika.

In totaal vervoerden Nederlanders naar schatting “slechts” zo’n 600.000 van de in totaal 12.000.000 Afrikaanse mannen, vrouwen en kinderen. Dus zo’n 5%.

Op de Nederlandse schepen bereikte ca. 80% van de slaven de overzijde van de Atlantische Oceaan. Hetzelfde percentage als de bemanningsleden. Het was voor de handel natuurlijk belangrijk dat de slaven zo goed mogelijk af werden geleverd, dus de slaven klaagden niet over het eten. Dat was voldoende en goed, maar de terreur van de dagelijkse partijen slaag, vloeken en schelden, en voor de vrouwen de verkrachtingen, maakten de reis tot een hel.

De afranselingen werden vaak als overtredingen in de logboeken genoteerd, en waarschijnlijk werden er dus ook straffen voor uitgedeeld.

Dat 20% van de slaven onderweg stierf had verschillende oorzaken. Sommigen verkozen de hongerdood boven het leven aan boord. Stank en hitte in het ruim maakten hen waanzinnig. Een oorzaak die zowel voor bemanning als slaven op elke reis een probleem was, was het feit dat het eten onderweg op raakte. Door gebrek aan vers voedsel braken ziekten uit (scheurbuik is een bekende ziekte op schepen uit die tijd) doordat zowel slaven als bemanning verzwakten door gebrek aan voeding.

Slaven mochten op de Nederlandse schepen tweemaal daags op het bovendek luchten en eten. Om hen fit te houden lieten de Nederlandse bemanningen hen dansen op tromgeroffel. Daarna moesten zij weer benedendeks, een ruimte die ongeveer een meter hoog was. Soms kregen de slaven een klusje. Om opstandjes te voorkomen werden de mannen aan elkaar vast geketend, maar toch braken die regelmatig uit, op ca. 20% van de schepen.

Op de slavenmarkten in Amerika werden de slaven per stuk verkocht. Er werd geen rekening gehouden met gevoeligheden als bestaande relaties tussen mannen, vrouwen en kinderen.

Wat wisten onze voorouders?

Om een grote handelsvereniging als de WIC draaiende te houden maakte men gebruik van honderdduizenden slaven. Maar is het gerechtvaardigd om te veronderstellen dat de Nederlandse bevolking daar weet van had? Nee, als we “onze voorouders” zien als het collectief van onze Nederlandse voorouders.

Wij weten van de verschrikkingen die zich in de wereld afspelen door journalisten (helaas steeds minder!), televisie en social media. Deze communicatiemiddelen hadden onze voorouders niet, dus hun kennis van gebeurtenissen beperkte zich vaak tot het dorp of de wijk waarin men zelf woonde.

Degenen die zich bezig hielden met scheepvaart en een deel van de handel wisten er vaker wel van. Een predikant uit Vlissingen meldde al in 1665 dat hij wist van de slavenhandel en benoemde die als “zonde” en “heidense wreedheid”.

Uiteraard wist ook de WIC waar zij aan begon. Al bij de oprichting werd er gediscussieerd over het al dan niet gebruiken van slaven. Willem Usselinx, mede-oprichter van de VOC, pleitte er voor dat Nederlanders, Duitsers en Balten zouden emigreren om in de koloniën te gaan werken.

Eén van de “redenen” die men aanvoerde om gebruik te gaan maken van slaven was om hen uit de handen van de roomse Spanjaarden te redden. Toen de WIC eenmaal op was gericht verkocht met juist tienduizenden slaven aan diezelfde Spanjaarden.

Papier vs praktijk

Op papier waren zaken best goed geregeld. De slaven in de koloniën moesten met het christendom in aanraking worden gebracht en onderwezen. Er moest onderricht plaatsvinden gericht op bekering. Kapiteins op de schepen kregen naast de Bijbel en het psalmboek ook het boek “Christelijke Zeevaart” mee. Men werd gewaarschuwd tegen alles wat verkeerd was.

De calvinistische leer was goed. Van geen enkele gereformeerde kansel zal ooit gezegd zijn dat negers geen mensen zijn, of dat het huwelijk er alleen voor de heren en niet voor de slaven was, of dat kinderen van slaven weg mochten worden gehaald. De praktijk in Nederland was dus ook goed.

Maar de praktijk op de schepen was een compleet andere. Mannen, vrouwen en kinderen werden van elkaar gescheiden en in aparte ruimten opgesloten. De ruimte waar de vrouwen zaten had “het hoeregat” als bijnaam omdat de scheepsbemanning daar zijn lusten botvierde.

Er zat een gapend gat tussen leer en leven. Omdat waarschijnlijk veel van wat zich op de schepen afspeelde niet bekend werd bij de meerderheid van onze voorouders, is het wat krom om een hele bevolking aan te spreken op het wangedrag van een kleine groep.

Maar nu?

Bovendien heeft geen van de afstammelingen van slaven die nu nog in leven zijn zelf ooit geleden onder slavernij, noch heeft de gemiddelde Nederlander ooit slaven gehad. Is het een zwarte bladzijde uit de geschiedenis? Ja, zeker. Zowel voor wat betreft zwarte als blanke slavernij. Daarom is een eenzijdige nadruk op zwarte slavernij ook niet terecht.

Excuses aanbieden heeft geen zin. Wij zijn niet verantwoordelijk voor de misdaden van onze voorouders. Het in standhouden van slachtofferrol blokkeert mensen in hun ontwikkeling en vormt een levensgevaarlijke broeiplaats voor explosies, zoals we die hebben gezien na het overlijden van George Floyd.

Nederlandse moderne slavenhandel

Diverse organisaties in Nederland maken zich hard in de strijd tegen slavernij. Eén van de voorkomende vormen van slavernij in Nederland is gedwongen prostitutie. Toen de overheid prostitutie legaliseerde om meer belastinginkomsten binnen te kunnen halen, waarschuwden organisaties al dat dit mensenhandel en gedwongen prostitutie in de hand zou werken. Helaas kregen zij gelijk.

Al eerder schreef ik over de kindslaven in Congo. De Nederlandse overheid pushed het elektrisch rijden als één van de meest fanatieke regeringen ter wereld. Daarmee maakt onze overheid zich gelijk schuldig aan het actief meewerken aan het vergroten van en in standhouden van het probleem van kinderslavernij.

Het kan en mag niet zo zijn dat 4-jarige kinderen de dupe worden van onze “klimaatgekte”!

Bronnen: Weet Magazine 38, 69
Sky News