Een ander heet hangijzer op dit moment is “slavernij”. Extreem linkse groeperingen willen, nee eisen, dat wij onze excuses aan zwarte mensen aanbieden voor het slavernij verleden van onze voorouders. Ook hier kijken christenen natuurlijk naar de Bijbel, maar we zijn het er wel over eens: Slavernij kan niet. Anderen roepen dan dat werken in loondienst en belasting betalen feitelijk een moderne vorm van slavernij zou zijn.
Nu is dat laatste natuurlijk nogal overtrokken, maar ik heb een aantal felle discussies met voorstanders van het zogenaamde “basisloon” gehad die claimen dat mensen met een basisloon vrij zouden zijn. Met een basisloon zou je in je eerste levensbehoeften moeten kunnen voorzien, en als je meer wilt staat het je vrij om daar zelf voor te zorgen… of niet.
Grote probleem bij alle experimenten die al met het basisloon in meerdere varianten zijn gedaan, is steeds de betaalbaarheid. Alle experimenten zijn ook ruim voortijdig beëindigd, dus een echte oplossing blijkt het niet te zijn.
Witte mensen
Het eerste vreemde verschijnsel wat we tegenwoordig zien, is het misplaatste gebruik van de term “witte mensen” in plaats van “blanke mensen”. De oorsprong hiervan ligt in de VS. Want hoewel de linkse kerk zo ongeveer alles wat uit de VS komt zegt te verafschuwen, nemen ze klakkeloos alles over.
Het Amerikaans heeft geen term voor blanken als kleur, dus worden ze “white” genoemd. Waarom wij vervolgens mee moesten in deze taalverarming van het Nederlands is mij een volkomen raadsel. Wij hebben wel een onderscheidend woord: blank. Witte mensen bestaan wel, dat zijn albino’s.
Er is wel onderscheid wordt in de VS door de termen African, Afro-American, Caucasian, Latin. Dat is echter een onderscheid op basis van geografische afkomst.
De aanleiding
Mogelijk leest u dit nadat alles weer is gekalmeerd, maar de aanleiding voor een hernieuwde discussie over slavernij, ligt in de dood van de Afro-Amerikaanse man, George Floyd. Hier is vast nog wel het een en ander over te vinden op internet, maar “de feiten” spreken elkaar zo tegen dat u alles wat u leest beter met een grote korrel zout kunt nemen.
Zijn dood werd aangegrepen om heftige rellen, plunderingen, vermoorden van politie-agenten, winkeleigenaren die hun winkel probeerden te beschermen, brandstichtingen, vandalisme, en dergelijke te verdedigen. Kortom alles waarmee je juist het tegendeel bereikt van wat men zei te willen bereiken.
Nederland
De protesten sloegen ook over naar Nederland en opeens waren er hier ook duizenden verontwaardigde mensen. Een demonstratie op de Dam mocht van burgemeester Femke Halsema (Groenlinks) doorgaan. Dat deze tegen alle Coronaregels in ging was bijzaak. Kort daarna waren er meer demonstraties. Vreemd genoeg verbood men alleen de demonstraties tegen het overheidsbeleid aangaande Corona.
We zagen dus juist een tweedeling in de maatschappij tot stand gebracht worden door onze “leiders”, en met name door eerder genoemde Femke Halsema. Discriminatie nam juist toe in plaats van af. Meest bizarre is wel dat juist één van de bekende figuren in het hele slavernijdebat in Nederland, Jerry Afriyie, zelf Ashanti. Een bevolkingsgroep die bekend stond vanwege het houden van slaven en de slavenhandel1, 2!
Religies
Diverse religies werden aangesproken op hun slavernij heden en verleden. Zo werd de islam er terecht van beschuldigd nog steeds slavernij in praktijk te brengen en er zijn nog steeds slavenmarkten actief in veel islamitische landen.
Uiteraard werden wij als christenen ook aangesproken op het vermeende standpunt dat de Bijbel slavernij zou promoten, en dat wij ons schuldig zouden hebben gemaakt aan slavenhandel. Maar wat is er nou van waar, want over het algemeen zijn degenen die de Bijbel aanhalen nou niet bepaald Bijbelkenners. Het zijn meestal mensen die een stok zoeken en met het uit de context halen van teksten is die snel gevonden.
Historie
Het eerste feit waar we rekening mee moeten houden is de geschiedenis. In de tijden van de Bijbel was het houden van slaven een normaal verschijnsel. Veel volken kenden dit gebruik, en in sommige culturen kent men het nog, en feitelijk komt het in de westerse cultuur ook nog steeds voor. Een groot deel van de prostituees in westerse landen zijn feitelijk slaven. Ze werken gedwongen in een situatie die ze helemaal niet willen. Waar ze zelf nooit om gevraagd hebben, en waar ze zelf ook nooit uit kunnen komen. Ze krijgen een hongerloontje betaald.
Het gaat natuurlijk veel te ver om een diepgaande historische studie te plaatsen, maar we kunnen rustig concluderen dat slavernij in Bijbelse tijden gemeengoed was, maar dat het nog maar de vraag is of dat ook was wat wij er tegenwoordig onder verstaan.
Een ander weinig gehoord feit is dat blanke slavernij ook wijd verbreidt was, ook wel christenslavernij genoemd en de handelaren waren Arabieren, moslims. Voor meer informatie verwijs ik gemakshalve naar dit interessante artikel uit 2008.
De Bijbel
En dan is de vraag wat de Bijbel er over zegt. Het woord “slaaf” komt in de Bijbel vrij veel voor. Het zal per vertaling wat wisselen, maar in de NBG bijvoorbeeld 99 keer. Het woord slaven 79 keer. En slavin(nen) 51 en 29. Dat “slaven” destijds een andere, humanere, positie hadden dan we tegenwoordig denken, blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat het kind van een slavin dezelfde status kon verkrijgen als een eigen kind. Zie bijvoorbeeld de geschiedenis van Abraham, Sara en Hagar.
En ook bijvoorbeeld in het feit dat Hagar minachtend over Sara denkt, dat ook openlijk durft te uiten. Daar wordt zij voor weggestuurd, maar in het beeld wat wij van slavernij hebben, zou dat onherroepelijk haar dood hebben betekend. Abraham vraagt later zelfs aan God om Ismaël, zijn zoon van Hagar, een slavin, te zegenen en voor Zijn aangezicht te laten wandelen. Hij zag Ismaël dus daadwerkelijk als de plaatsvervanger van de door God beloofde zoon van hem en Sara. Dat beeld past totaal niet in het beeld wat wij tegenwoordig van slavernij hebben. Het gaat er volledig tegen in!
Slavenhandel
De Bijbel lijkt het bezit van slaven op het eerste gezicht niet te verbieden, maar Exodus 21:16 maakt duidelijk dat mensenhandel (stelen, roven en verkopen) verboden is, op straffe van de doodstraf! In de omringende landen was dit wel dagelijks gebruik. En dit is nu ook precies de mensen- en slavenhandel waar het in de huidige bijna dagelijkse discussie over gaat. Het roven, veroveren, stelen en verkopen van mensen als slaaf.
Dit lijkt dan op hetzelfde eerste gezicht weer in tegenspraak te zijn met Ex. 21:2 waar staat
Wanneer gij een Hebreeuwse slaaf koopt, zal hij zes jaar dienen, maar in het zevende jaar zal hij om niet als een vrij man weggaan.
Maar… als je iets koopt, dan wordt het jouw bezit en dan hoef je dat niet na zes jaar weg te laten gaan, dus dit past niet in het moderne beeld van slavernij. Het woord wat in de grondtekst gebruikt wordt, en wat is vertaald met “slaaf”, kent meer betekenissen. Het kan ook “dienaar” of “onderhorige” betekenen, maar ook “onderdanen” “dienaren van God”, of “dienstknecht” (met name in de speciale betekenis van profeten, Levieten, e.d.). Dus simpelweg kijken naar het woord “slaaf” dekt de lading niet.
Kijken we even terug naar Ex. 21:2 dan lijkt het er meer op dat een “slaaf” 6 jaar werkt om zijn schuld af te lossen. Na 6 jaar is dus elke schuld afgelost. Een beetje vergelijkbaar met de WSNP die wij kennen, alleen geldt daar een termijn van drie jaar. In het zevende jaar mag de Hebreeuwse “slaaf” als vrij man weg gaan, net zoals de ex-WSNP-er hier in het vierde jaar. En hij gaat zoals hij gekomen is, zonder schuld.
Lijkt de omschrijving in Exodus 21:2, afgezien van het woord, op slavernij? Mijns inziens niet.
Vrije keuze
In Exodus 21:5,6 blijkt dat de “slaaf”, die op dat moment een “vrije” is, er ook voor kan kiezen om bij zijn heer te blijven. Dan gaat hij echter wel een levenslange verbintenis aan. En daar hebben we, in de NBG, weer een vreemd vertaald woord, elohiym. Dit klinkt bekend, en is inderdaad één van de namen van God. De betekenis is, wanneer het in meervoud wordt gebruikt, naast “goden”, ook “rechter”of “bestuurder”. Gezien de menselijke handeling die daarna volgt, ligt het mijns inziens meer voor de hand, dat hij samen met de man naar een lokale rechter of bestuurder gaat, en daar vast laat leggen dat deze man er zelf voor heeft gekozen om bij hem te blijven.
In eerste instantie lijkt het dan wreed dat hij zijn eventuele vrouw achter moet laten. Huwelijken werden vooral tussen slaven werden gesloten, dus een vrouwelijke slaaf die een beetje slim was, en er is geen reden om aan te nemen waarom ze dat niet zouden zijn, ging trouwen met een man die binnen korte tijd vrij zou komen. Dan hoefde zij haar zesjarige diensttijd niet te vervullen. Natuurlijk is een huwelijk op dergelijke rationele overwegingen nooit een heel stevige basis – al gaat het ook vaak goed – dus is dit een logische regel. De dienares zou dan alsnog na haar tijd vrijkomen en zou dan alsnog gewoon als vrije vrouw met haar al vrije geliefde in alle vrijheid kunnen trouwen.
Vrouwelijke slaven
Gezien de omschrijving zie ik dit meer als een huwelijk (al dan niet uitgehuwelijkt) (zie vers 10), of in dienst geven, dan als slavenhandel. Tot ver in de vorige eeuw kenden wij dat ook in Nederland en Europa. Veel meisjes hadden “een huisje” waar zij als dienstmeisje voor een rijke familie werkten. En hebben we het niet nog steeds? We noemen het tegenwoordig alleen ‘beschaafd’ “au-pair”, en de koppeling met een familieschuld is verdwenen, maar praktisch is het verder hetzelfde.
In vers 8 wordt ook gesteld dat de man in dit geval trouweloos tegen haar handelt. De Bijbel keurt zijn gedrag dus expliciet af!
Maar, als zij geen gemeenschap met hem, of zijn zoon, heeft gehad, dan is zij volgens vers 11 vrij zijn om te gaan en hoeft ook de schuld van haar familie verder niet terug te verdienen.
Veel Bijbeluitleggers denken dat het hier gaat om een huwelijk zonder bruidsschat gaat. Niet elke vader was rijk genoeg om al die bruidsschatten te betalen. Je zult maar 10 dochters hebben… Dit is een barmhartige regel als je bedenkt dat een eenmaal ontmaagde vrouw in de toenmalige wereld geen enkele kans meer had. Vergelijk ook met Dt. 15:16, 17
De behandeling van personeel/slaven
Tegenwoordig denken wij dat we een beschaafd stelsel hebben inzake het omgaan met personeel, maar in de verzen 12 – 28 wordt tot in detail beschreven hoe men om moest gaan met anderen. En laten we niet de fout maken om onze huidige manier van omgang te vergelijken met de manier waarop mensen destijds met elkaar om gingen. Dat was totaal anders.
Hierna zal ik gewoon een droge opsomming maken van de verzen 12-28. Daarin vallen een paar dingen direct op. Het gaat niet alleen over de omgang met slaven, maar bijvoorbeeld ook vader en moeder, mensenhandel, maar ook het vechten van twee mannen die ruzie hebben, met name als daar een zwangere vrouw bij betrokken raakt.
Met het laatste vers kan ik me voorstellen dat je als slaaf je baas dan ook uitlokt om je een mep te verkopen. Want als een uitgeslagen tand al vrijlating betekent, dan kun je dus al snel van je schulden af zijn. En zelfs een gevluchte slaaf genoot bescherming (Dt. 23:15, 16) en mocht niet terug worden gestuurd naar de meester die hem slecht behandelde.
De droge opsomming
12: Als je iemand doodt, dan zul je zelf ook gedood worden. Dus ook de eigenaar van een slaaf, of de baas;
13: In geval van doodslag zal er een vrijplaats zijn waar de dader heen kan vluchten. Mogelijk wordt hier de vrijsteden bedoeld
14: Maar als iemand een bewuste moord met voorbedachte rade pleegt: Doodstraf!
15: Pa of ma slaan? Doodstraf
16: Iemand ontvoeren en verkopen, de slavenhandel waar het tegenwoordig over gaat: Doodstraf (zie ook Dt. 24:7)
17: Pa of ma vervloeken? Doodstraf!
18, 19: Gewone ruzie zonder gevolgen: Schadeloosstelling;
20: Slaaf of personeel doodslaan: Doodstraf
21: Blijft de slaaf eerst nog leven, dan is het doodslag: heer is zijn geld kwijt.
22: Vechtende mannen waardoor een zwangere vrouw een miskraam krijgt: De man van die vrouw bepaalt de strafmaat; een rechter bevestigt
23 – 25: “Oog om oog, tand om tand”
27, 28: Schade toebrengen aan je slaaf: Directe invrijheidsstelling.
Schulden aflossen
Hierboven heb ik gesproken over het aflossen van schulden. Dat komt niet uit de lucht vallen. Deze teksten komen terug in Deuteronomium 15:12-14, voorafgegaan door Dt. 15:7-11, waar staat dat de Israëlieten barmhartig om moesten gaan met de armen. De arme moest lenen, dus terugbetalen als hij kon. Dat was ook een erekwestie. Je wilde terugbetalen. Kon dat niet, dan was er een uitweg en verhuurde je jezelf voor 6 jaar.
Wanneer uw broeder, een Hebreeuwse man, of een Hebreeuwse vrouw, zich aan u verkoopt, dan zal hij u zes jaar dienen, maar in het zevende jaar zult gij hem vrij laten weggaan.
(Dt. 15:12)
Het was de keuze van de “slaaf” zelf om in dienst te komen van zijn heer! Zonder dwang!
En dan volgt in de verzen 13 en 14 ook iets opmerkelijks:
En wanneer gij hem vrij laat weggaan, zult gij hem niet met lege handen laten gaan; gij zult hem met mildheid meegeven van uw kleinvee, van uw dorsvloer en uw perskuip; van datgene waarmee de HERE, uw God, u gezegend heeft, zult gij hem geven.
De dienstknecht die vrij kwam kreeg startkapitaal mee om in zijn levensonderhoud te voorzien. Zowel voedsel voor de eerste behoefte, als kleinvee om een bedrijfje te starten. Dit lijkt totaal niet op de slavernij waar wij tegenwoordig over discussiëren. In vers 18 wordt uitgelegd dat het logisch is. Hij heeft 6 jaar lang het dubbele loon van een dagloner voor zijn baas verdiend. Dit lijkt op de tegenwoordige afspraken wanneer een werknemer weg gaat. Gaan we terug naar Bijbelse tijden?
In de verzen 16 en 17 staat beschreven dat een dienstknecht kan kiezen om vrijwillig permanent in dienst te komen. Dan kreeg hij een herkenningsteken zodat voor de omgeving duidelijk was dat het zijn keuze was om levenslang te blijven.
Buitenlandse slaven
Bovenstaande gaat vooral over Hebreeuwse knechten, dus mensen uit het eigen volk. Dit wordt bevestigd door Leviticus 25:35-55. Daar staat ook dat buitenlandse slaven wel degelijk permanent bezit worden (vs. 45, 46). Dat betekent niet dat deze zo onmenselijk behandeld mochten worden als in de discussie waar het nu om gaat. Leviticus 19:33 stelt dat de vreemdelingen en bijwoners net zo behandelt moeten worden als Israëlieten zelf.
Hoewel mensen die niet tot het volk behoorden wel bezit konden worden, moesten zij menswaardig behandeld worden!
Nieuwe Verbond
Ook Jezus sprak Zich niet expliciet uit over slavernij. In de eerste plaats natuurlijk omdat Hij met een totaal andere missie kwam en Zich feitelijk verre hield van politiek of andere maatschappelijke hervormingen. En dat uitgerekend onder een wreed regime als het Romeinse Rijk!
Maar… er zijn wel degelijk teksten in het Nieuwe Verbond die verwijzen naar de omgang met slaven. 1 Tim. 1:10 heeft het onder andere over “zielverkopers”, mensenhandelaren, slavenhandelaren. Daar geldt de oude wet dus nog steeds voor! In Op. 18:13 wordt ook duidelijk dat de slavenhandel door zal gaan tot het oordeel over Babylon komt. Tegenwoordig zien we het nog steeds, ook in ons “beschaafde” Nederland. Het merendeel van de “sekswerkers” zit gedwongen achter de ramen. Slachtoffer van misleiding, valse beloften en mensenhandel.
In Joh. 13:12-17 laat Jezus ook zien hoe Hij graag zou willen zien dat mensen met elkaar om gaan: Gelijkwaardig. Hij “verlaagde” Zich als Meester tot het wassen van de voeten van zijn leerling, een taak die normaal door een slaaf of medewerkers van de zaaleigenaar gedaan zou zijn (en mogelijk ook al was). Hier zit ook een geestelijke les is, maar dat is onderdeel van een andere bericht. Maar als alle mensen met elkaar om zouden gaan zoals Jezus hier voor leeft, dan zou de wereld er compleet anders uit zien, en dan zouden we de huidige discussie nooit gevoerd hebben!
En dan is 1 Cor. 7:17-24 nog een interessante om zelf eens te lezen…
Conclusie
Slavernij in de Bijbel is op geen enkele manier te vergelijken met de discussie waar we het nu over hebben. We kunnen het beter hebben over “personeel” of “knechten”. De rechten van de “slaven” waren goed beschermd, zodat zij een menswaardig bestaan leidden. Ook de rechten van “buitenlandse slaven” waren beschermd. Zij konden echter wel levenslang bezit worden en zelfs overerven naar de kinderen toe.
Maar slavenhandel, mensenhandel, is duidelijk expliciet verboden in zowel het Oude als het Nieuwe Verbond! Het vergelijken met de huidige term “slaven” met de Bijbel is ongefundeerd, dat maken de diverse teksten wel duidelijk. Een meester die een slaaf letsel toebracht, draaide ook voor de consequenties op, net zoals een werkgever dat nu doet als een werknemer door zijn toedoen of nalatigheid letsel oploopt.
De discussie over een slavernijverleden staat dus volledig los van wat de Bijbel zegt. Daar ga ik in dit artikel echter niet op in.
Bronnen:
Andere artikelen over slavernij:
Nog geen reacties